 |
Nr 4/2013, vol. 41 Krajobraz w służbie fortyfikacji Landscapes in the Service of Fortifications STRESZCZENIA str. 104 POBIERZ CAŁY NUMER (6,3 MB) |
PROBLEMY Pochodzenie kamienia użytego do budowy wybranych twierdz na Dolnym Śląsku Origin of Stone Used to Build Selected Fortresses in Lower Silesia Marek W. Lorenc Jerzy Potyrała STRESZCZENIEMateriał skalny budujący mury twierdzy srebrnogórskiej jest bardzo różnorodny, a jego zasadniczą masę stanowią pozyskiwane na miejscu drobnolaminowane gnejsy i łupki łyszczykowe. Wejścia do kazamat oraz obramienia strzelnic i wszelkie narożniki, krawędzie i rynny wykonano z beżowego lub szaro-beżowego piaskowca z Radkowa względnie czerwono zabarwionego piaskowca z Czerwieńczyc. Szczegółowa analiza materiału kamiennego występującego na terenie całego fortu wykazały, że jakkolwiek kolorystycznie jest on do pewnego stopnia zróżnicowany, to jednak pod względem petrograficznym reprezentuje trzy rodzaje skał: granity, gnejsy i piaskowce. Podstawowym budulcem murów są drobnoziarniste granity biotytowe pochodzące z okolic Maciejowic, Malerzowic i Starowic oraz leukogranity i aplogranity z okolic Jarnołtowa, Nadziejowa i Kamiennej Góry. Razem z tymi skałami pozyskiwane i stosowane były też drobnolaminowane gnejsy stanowiące fragmenty ich osłony względnie ksenolity. Do obramień otworów okiennych i wentylacyjnych użyto jasnożółtych piaskowców pochodzących najprawdopodobniej z okolic Żelazna w Kotlinie Kłodzkiej. Twierdza Kraków a Forteczne Parki Kulturowe – szanse i zagrożenia Krakow Fortress and Fortress Cultural Parks – Opportunities and Threats Elżbieta Stach STRESZCZENIEArchitektura militarna i zieleń forteczna – elementy historycznych krajobrazów warownych – stanowią wspólne dobro wpisujące się w zakres dziedzictwa kulturowego. Niekontrolowana presja urbanizacyjna, nasilająca się zwłaszcza na obszarach atrakcyjnych, do jakich niewątpliwie należą tereny poforteczne, przyczynia się do znacznych zmian w ich krajobrazie. Funkcjonujące obecnie w Polsce trzy forteczne parki kulturowe są przykładem tego, że militarne dziedzictwo kulturowe może być chronione i stanowić wizytówkę regionu. Główne działania tych parków opierają się przede wszystkim na rewitalizacji krajobrazu warownego oraz wykorzystaniu jego zasobów do rozwoju turystyki. Twierdza Kraków od kilkudziesięciu lat nie może doczekać się realizacji żadnego planu ochronnego i adaptacyjnego, a różne projekty jej zagospodarowania dotyczą jedynie pojedynczych obiektów. Ratunkiem dla Twierdzy może być obszarowa forma ochrony w postaci parków kulturowych. Proces ten powinien nastąpić jak najszybciej, zwłaszcza na terenach, gdzie postępuje silna antropopresja. Wykorzystanie danych skaningu laserowego do modelowania 3D fortów obronnych na przykładzie Fortu Prusy w Nysie 3D Modeling of the Prussian Fortress in Nysa Using Laser Scanning Data Andrzej Borkowski Małgorzata Jarząbek-Rychard Przemysław Tymków Grzegorz Jóźków STRESZCZENIEDane skaningu laserowego zarówno lotniczego, jak i naziemnego wykorzystywane są coraz częściej do budowy trójwymiarowych modeli obiektów. W przypadku fortów obronnych będących kombinacją budowli murowanych i ziemnych, na ogół pokrytych gęstą roślinnością, skanowanie laserowe jest szczególnie skuteczną technologią pomiarową. W pracy przedstawiono metodologię budowy realistycznego modelu 3D na przykładzie Fortu Prusy w Nysie. Do budowy modelu wykorzystane zostały dane lotniczego oraz naziemnego skaningu laserowego oraz zdjęcia cyfrowe. Skanowanie laserowe wykonano z rozdzielczością 12 pkt. na m2 dla skaningu lotniczego i około 2 cm na obiekcie dla skanowania naziemnego. W pracy przedstawiono szczegółowo poszczególne etapy modelowanie i ich specyfikę. Wskazano możliwości automatyzacji tego procesu na podstawie własnych rozwiązań algorytmicznych i programowych. Omówiono specyfikę modelowania tego typu obiektów militarnych na podstawie połączonych danych lotniczego i naziemnego skaningu laserowego. Dalej przedyskutowano różne poziomy szczegółowości i dokładności modelowania. Jednocześnie podkreślono potencjał i możliwości wykorzystania skanowania laserowego w architekturze krajobrazu. PREZENTACJE Przeszkody wodne Twierdzy Wrocław na przełomie XIX i XX w. Breslau Fortress Water Hazards at the Turn of the 19th and 20th Centuries Łukasz Pardela STRESZCZENIEArtykuł dotyczy przeszkód wodnych Twierdzy Wrocław, które planowano w czasie pierwszej wojny światowej. Przedstawiono w nim wyniki kwerend archiwalnych i badań terenowych dotyczących głównie dopływów rzeki Odry; Ślęzy i Widawy, a także części obszaru obecnych pól irygacyjnych, zlokalizowanych na północy miasta. W artykule ukazano również znaczenie systemu ochrony przeciwpowodziowej i jego związek z twierdzą pierścieniową. Nowoczesne jak na owe czasy fortyfikacje obejmowały szereg budowli hydrotechnicznych, dzięki którym możliwe było celowe zalewanie i zabagnienie terenu do obrony twierdzy. Zabytkowe fortyfikacje w krajobrazie miejskim Portugalii (wybrane przykłady) Historic Fortifications in the Urban Landscape of Portugal (selected examples) Dominika Kuśnierz-Krupa STRESZCZENIEArtykuł prezentuje problem ochrony i rewaloryzacji zabytkowych fortyfikacji w krajobrazie portugalskich miast: Lizbony, Porto, Funchal oraz Cascais. Wybrane miasta, będące ośrodkami o różnej skali i zasobie dziedzictwa kulturowego, podjęły działania na rzecz ochrony i częściowej adaptacji reliktów nowożytnych fortyfikacji. W dystrykcie Lizbona, oprócz fortyfikacji broniących miasta od strony rzeki Tag, miasto prowadzi prace rewaloryzacyjne w Forte de Sao Bruno i Sao Juliao da Barra. Z kolei w Porto, w dzielnicy Matosinhos, trwają prace konserwatorskie w sąsiedztwie fortu da Nossa Senhora das Neves, zwanego także Castello de Matosinhos, wzniesionego w wieku XVII, w celu obrony tej części wybrzeża przed piratami. W Funchal, stolicy Madery, zwanym małą Lizboną na uwagę zasługują bastiony Palacio de Sao Laurento oraz fortalicja de São Tiago, która w ostatnich latach przeszła remont konserwatorski. Do niezwykle udanych kreacji należy zaliczyć rewaloryzację fortu de Nossa Senhora da Luz w Cascais, gdzie do zabytkowej tkanki wprowadzono współczesny detal architektoniczny. Przytoczone przykłady wskazują, że zabytkowe fortyfikacje oraz ich relikty dzięki zabiegom rewaloryzacyjnym mogą stać się na nowo istotnym elementem krajobrazu kulturowego miast, a co za tym idzie, także szansą na ich rozwój turystyczny. Zagospodarowanie turystyczne polskich zamków i dworów obronnych jako działanie na rzecz poprawy atrakcyjności dawnych fortyfikacji i ochrony krajobrazu warownego Developing Tourism of Polish Castles and Fortified Manor Houses to Raise Interest in Historic Fortifications and Preserve Historic Landscape Monuments Aneta Pawłowska STRESZCZENIEZagospodarowanie turystyczne dawnych fortyfikacji wymaga odpowiedniej polityki inwestycyjnej oraz zabiegów konserwatorskich i rekonstrukcyjnych. Racjonalne i uzasadnione inwestycje w zakresie zagospodarowania turystycznego mogą przyczynić się do ochrony krajobrazu warownego. Celem artykułu był przegląd kierunków rozwoju zagospodarowania turystycznego w zamkach i dworach obronnych tworzących krajobraz warowny w Polsce i związanych z tym działań konserwatorskich i rekonstrukcyjnych. Szczególną uwagę zwrócono na dwór obronny (kasztel) Gładyszów w Szymbarku, zespół zamkowy w Korzkwi i Zamek Dunajec w Niedzicy w województwie małopolskim. Nadawanie nowych funkcji obiektom fortecznym przy jednoczesnej prawnej ochronie zabytków, krajobrazu i przyrody stwarza możliwość zrównoważonego rozwoju turystyki w krajobrazie warownym. Dawne fortyfikacje współcześnie stają się miejscem rozwoju turystyki kulturowej, a także np. konferencyjnej i biznesowej. STANDARDY Udział organizacji pozarządowych w kształtowaniu i ochronie krajobrazu warownego – możliwości i szanse w obliczu zmieniającej się percepcji krajobrazu Participation of Non-Governmental Organisations in Shaping and Preserving Landscapes with Historic Fortifications – Chances and Opportunities in View of the Changing Perception of Landscape Anna Staniewska STRESZCZENIEOrganizacje pozarządowe zarówno w Polsce, jak i za granicą biorą czynny udział w ochronie oraz kształtowaniu krajobrazu warownego. Mogą one odgrywać znaczącą i pozytywną rolę w udostępnianiu i odnowie zasobów fortyfikacji, co potwierdzają przykłady zagraniczne. W naszym kraju ich rola bywa często niedoceniana, choć z drugiej strony entuzjaści partycypacji społecznej często pochopnie wiążą zbyt wielkie nadzieje z ich zaangażowaniem. Artykuł prezentuje autorską typologię organizacji III sektora działających na polu odnowy i udostępniania krajobrazu warownego. Analizy dobrych przykładów wskazują, że organizacje eksperckie to potencjalnie silne zaplecze programowe wszelkich operacji rewitalizacyjnych i realne wsparcie służb konserwatorskich. Inne grupy to prawdziwi społeczni opiekunowie zabytków czy grupy rekonstrukcyjne przyciągające turystów. Mimo wielu pozytywnych działań fortyfikacje nadal w znacznym stopniu są dziedzictwem zaniechanym i trudnym do zrozumienia dla szerszego kręgu odbiorców. Ich zaistnienie w świadomości społecznej jest warunkiem skutecznego i czynnego zaangażowania się w działania ochronne. Z uwagi na to, że percepcja krajobrazu warownego decyduje o jego dostrzeżeniu i docenieniu wartości, podjęto badania w tym zakresie. W drugiej części artykułu prezentowane są wyniki pilotażowego badania percepcji. Wskazują one, że wobec nikłej świadomości społecznej aktywność NGO jest szczególnie pożądana na polu skutecznej i systematycznej popularyzacji oraz doradztwa w inwentaryzacji zasobów, ich waloryzacji i formułowaniu wytycznych do projektów. FORUM Przenikanie się natury i kultury na przykładzie nowego „Miasta Kultury” w krajobrazie hiszpańskiej Galicji The Intertwining of Nature and Culture Based on the New “City of Culture” in Galicia Spain Miłosz Zieliński STRESZCZENIEArtykuł dotyka tematu odwiecznego przenikania się natury przyrody – procesów naturalnych warunkujących fizjonomię krajobrazu z naturą człowieka – twórcy kultury, kolejnej determinanty krajobrazowej. Asumptem do powstania artykułu jest interesujący przykład realizacji The City of Culture – Miasta Kultury Galicji w Hiszpanii. Inwestycja ta daje pretekst do rozważań nad twórczością architektoniczną i stosunkiem do środowiska przyrodniczego jako wyrazu kultury oraz jej wpływie na krajobraz. |
| Copyright 2020 - arch.krajobrazu | Adres redakcji: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu |
Realizacja: Agency 3motion |